Mindfulness kavramını duymayan neredeyse yok sanırım. Kendisi bir avokado bir gojiberry kadar meşhur son zamanlarda. Adını duyuyoruz, bir yerlerde onunla ilgili yazılar okuyoruz, insan ruhuna faydalı bir şey olduğunu da tahmin ediyoruz ama tam nedir ne değildir anlayabilmiş değiliz. Bu yazıda mindfulness nedir, gerekli midir? gibi soruların cevabını bulmanızı ümit ediyorum.
Mindfulness Nedir, Ne İşe Yarar?
Jon Kabat Zinn Mindfulness için şu tanımı yapıyor:
“Dikkatini belirli bir amaca, yargıda bulunmadan, anda kalarak odaklamak.”
Türkçeye genellikle ‘farkındalık’ olarak çevrilse de farkındalık mindfulness kavramının karşılığı değil, kişiye kazandırdıklarından biri. Mindfulness, farkındalığı arttıran, kişinin bakış açısına netlik kazandıran ve şu anı yaşamaya yardımcı olan bir çalışma. Var olanı olduğu gibi- filtresiz- görmeye yarıyor. Değişimin ilk adımı yani. Ama tek başına değişim sağlamıyor. Çünkü bir şeyi görebilmek demek onu değiştirmek demek değil. Değişim için harekete geçmek gerekiyor
Şöyle özetleyebiliriz;
Mindfulness->Farkındalık->Harekete Geçme->Değişim
Mindfulness yani dikkatinizi belirli bir amaca, niyete odaklayarak yaptığımız düzenli çalışma farkındalığımızın artmasını sağlıyor. Kendimizde ve çevremizde olup biteni daha net ve olduğu gibi görebilme becerisi kazandırıyor. Eğer gördüğümüz şeyle ilgili bir rahatsızlığımız varsa onu iyileştirmek için üzerine çalışmamız yani harekete geçmemiz gerekiyor. Değişim de tam olarak böyle başlıyor.
Mindfulness Gerekli mi, Neden?
Gerekli.
Hani biz seçimler yapıyoruz, kararlar veriyoruz ve hayatımızın kontrolü elimizdeymiş gibi geliyor ya, işin aslı pek öyle değil.
Düşünce ve duygularımızın hayatımız üzerinde sandığımızdan daha güçlü etkileri var. Yani bizim seçimlerimize duygu ve düşüncelerimiz yön veriyor.
Duygular düşünceyi, düşünceler de duyguyu büyük ölçüde etkiliyor.
Biz bir hissiyata kapıldığımızda o artık düşüncemize de şekil vermeye başlıyor. O his ile paralel düşünceler üretmeye başlıyor zihin. Ya da bir düşünce duygularımızın da belirleyicisi oluyor. Duygu ve düşüncelerimiz davranışlarımızı şekillendiriyor. Peki bunda ne problem var? Sistemin böyle işlemesinde bir problem yok. Sorun, duygularımızı ya da düşüncelerimizi olduğundan farklı görmemizle başlıyor. Bunlar davranışlarımızı etkiliyor ve o davranışlar karşı tarafta (ya da kendimizde) bir etki yaratıyor. Ve o etki karşı tarafın düşünce ve duygularını şekillendiriyor. Sonra onun davranışı da o duygu ve düşüncelere paralel gelişiyor ve bize geri dönüyor.
Bu denklemde bütün süreci başlatan duygu ve düşünceler. Sürecin hangi kalitede ilerleyeceği düşünce ve duyguları ne kadar bulanık ya da net gördüğümüzle ilgili.
Diğer bir durum da zihnimizde dönüp dolaşan düşüncelerin ve onların oluşturduğu hislerin en çok bize dokunması. Bir tatlı yiyeceğiz mesela sorular fışkırmaya başlıyor hemen; yesem mi yemesem mi kaç kalori, saat bunu yemek için çok mu geç…? Ya da sürekli mantıklı davranma kaygısı; doğru mu yaptım yanlış mı? sorgulamaları, kendimize kızmalar, suçluluk duyguları daha neler neler… Şimdi bu, insanın kendine zulmü değil de ne?
Tüm bu zihin-duygu-eylem süreçlerinin kendimizle ve çevremizle olan ilişkimizin temel belirleyicisi olduğunu düşünürsek hayat kalitemizi de ne kadar etkilediğini tahmin edebiliriz. İşte bu yüzden mindfulness yani var olana odaklanarak yargısız bir şekilde anlamaya çalışma oldukça önemli bir mesele.
Duygu ve Düşünceyi Bulanık Görmek Ne Demek?
Sevgilinizi telefonla arıyorsunuz. Uzun bir bekleyişten sonra “aradığınız kişiye ulaşılamıyor” sesini duyuyorsunuz ve telefonun çekmediğini düşünüyorsunuz. Asansördedir, metrodadır herhalde diye düşünüyorsunuz. Bir süre sonra tekrar arıyorsunuz. Hala aynı. Biraz tedirgin hissetmeye başlıyorsunuz. Negatif minik minik duygular kabarıyor, içinizde. Bir yandan da daha metrodan inmemiş olabileceğini düşünerek huzursuzluğu atmaya çalışıyorsunuz. Kısa bir süre sonra eliniz tekrar telefona gidiyor ve sonuç aynı. Huzursuzluğun şiddeti artıyor çünkü metrodan çoktan inmiş olması gerektiğini düşünerek bu durumun biraz anormal olduğuna inanıyorsunuz. Artık arama aralıklarınızın süresi git gide kısalıyor. Odaklandığınız asıl şey ona ulaşmak oluyor ve çevrenizde olup biten şeyler önemini yitiriyor. Ve bir kez daha aradığınızda çok normal bir ses tonu ile telefon açılıyor ve siz “Neredesin sen?!” diye bağırırken buluyorsunuz, kendinizi. Sevgiliniz açıklıyor. Ama sizin sakinleşmeniz biraz zaman alıyor.
Şimdi bu basit hikayeyi değerlendirelim. İlk aramada çekmediğini düşünerek bir çıkarım yapıyorsunuz. Metrodadır. Ama ikinci aramanız yaptığınız çıkarımı desteklemiyor çünkü metrodan çoktan inmesi gerekir diye düşünüyorsunuz. Ve bu düşünce bir his yaratıyor; endişe. Ortada sizi rahatsız eden bir belirsizlik var bu rahatsızlık hissiyatı tekrar tekrar telefonla aramak olarak davranışa dönüşüyor. Ve her davranışınızda hissiniz daha negatif oluyor ve endişelenecek bir durum olduğu düşünceniz kuvvetleniyor. Ve en sonunda öfkeli bir şekilde bağırırken buluyorsunuz, kendinizi. Burada düşünceler ve duygular gitgide bulanıklaşıyor, gördüğünüz gibi. Normalde merak ettiğiniz birinden haber alınca rahatlayıp sevinirsiniz. Ama burada öfke ve sakinleşmede zorlanma var.
Günlük hayatımızda kendimizle ve çevremizle olan ilişkimiz biraz böyle çarpık bir şekilde ilerliyor çünkü oturup da duygularımızın düşüncelerimizin dışına çıkarak onlara bakmayı ihmal ediyoruz.
Öfke olarak hissettiğimiz duygu aslında kırgınlık olabiliyor. Ya da imrenmeyi sevgi ile karıştırabiliyoruz. Önemsiz olduğunu düşünüp ertelediğimiz bir durum için arka planda büyük bir kaygı yaşıyor olabiliyoruz. Böyle yanlış tanımlamalar, eksik görmeler de davranışlarımızı ve harekete geçme biçimimizi etkiliyor.
Bunun adı ister mindfulness olsun ister başka bir şey, kaliteli ve sağlıklı bir hayat yaşamak istiyorsak olup bitene yargılamadan bakmak , duygu ve düşüncelerimizi doğru anlayıp adını koymak durumundayız. Yoksa duygu düşünce karmaşasının tercih ettiği hayatı yaşamaya mahkumuz.
Mindfulness Nasıl Yapılır? Belirli Bir Tekniği Var mı?
Mindfullness emek isteyen bir çalışma. Her gün vakit ayırmak gerekiyor. Çünkü biz her gün “yeni bir ben” olarak uyanıyoruz. Nasıl her gün en baştan yemek yiyor, uyuyorsak bu da öyle. Bir de mindfulness çalışmasında seviye diye bir şey yok. Yani “ben her gün bunun üzerine çalıştım çok geliştim bu beni 2 ay idare eder diyemeyiz J” Önerilen çeşitli egzersizler var. İstediğiniz egzersizi istediniz süre boyunca yapabilirsiniz. Önemli olan tek şey; devamlılık.
- Mindfulness çalışması için fotoğraflarda gördüğünüz spa konseptli mekanlara ihtiyacınız yokJ Otobüste bile yapabilirsiniz. Önemli olan odaklanabilmeniz için kendinizi rahat hissettiğiniz bir yer olması.
- Mindfulness için nefes egzersizleri tek yol değil ama nefes önemli bir mesele. Hayatın kaynağının nefes olduğunu düşünürsek nefes çalışmaları yaparak içe bakmak iyi olabilir.
- Meditasyon ve nefes çalışmaları mindfulness için etkili araçlar. Bu arada mindfulness çalışması mistik bir şey değil. Dinle de bir ilgisi yok. Ama eğer inancınız için yaptığınız günlük ibadetler, rutinler var ise onun sonrasında bir zaman ayırabilirsiniz. Yürüyüş yapmayı bile bir mindfulness çalışmasına dönüştürebilirsiniz. Genellikle yürüyüşü kalori yakmak amaçlı yaptığımız için farkındalık sağlamaya en elverişli aracı kullanamıyoruz. Oysa, yürüdüğünüz yola, o ana, detaylara odaklanmaya çalışarak bunu tamamen bir midfulness çalışmasına dönüştürebilirsiniz.
- Günün herhangi bir saati yapabilirsiniz. Sadece uzun vadede bir rutine oturtmak amacı ile her gün aynı saatlerde yapılması iyi olabilir.
Özetle, bu çalışmayı tıpkı kahvaltı gibi bir ihtiyaç olarak görmek ve her gün buna vakit ayırmak önemli. Günlük hayatınızın olağan akışına uygun bir zamanlama ve yöntem seçerseniz sürdürülebilirliği mümkün olur. Aşağıda Farkındalık: Çılgın Bir Dünyada Huzur Bulmak kitabından bir kaç egzersiz ve okuduğum kaynakları bulabilirsiniz. Umarım bu yazı daha sakin zihinler ve daha kaliteli hayatlar için ilk adım atmaya vesile olur.
Kaynaklar;
- Farkındalık: Çılgın Bir Dünyada Huzur Bulmak, Mary Williams-Danny Penman
- Wherever You Go There You Are, Jon Kabat Zinn
- The Urban Monk, Pedram Shojai
Bir cevap yazın